Op donderdag 7 mei 2026 organiseert de VUB met de Universiteit Leiden een symposium over Voltaire. De studiedag gaat door aan de VUB.

Voltaire is een icoon van de Franse Revolutie. De aanslagen op Charlie Hebdo zorgden voor een kleine revival van zijn traktaat over tolerantie. Het is voor juristen logisch om aan hem te denken als inspiratiebron voor de rechtsstaat in het strafrecht, of voor de vrijheid van meningsuiting, of nog, in een negentiende-eeuwse context, als mascotte van het antiklerikalisme.

Toch zorgt de literatuur van de laatste dertig jaar voor veel kanttekeningen en bijkomende contextualisering bij het enorme oeuvre van de filosoof van Ferney. Voltaire is in de eerste plaats een figuur uit de regeerperiode van Lodewijk XV (1715-1774), en voor een deel een tijdgenoot van Montesquieu (1689-1755), met wie hij de constitutionele anglofilie deelt. Hij gaat dus eerder vooraf aan de Revolutie, net als zijn tijdgenoot en rivaal Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) uit de ville et république de Genève. Voltaire positioneert zich dicht bij de monarch, zoals zijn vriendschap en confrontatie met Frederik II de Grote van Pruisen (1740-1786) duidelijk maakt.

Jonathan Israël (Democratic Enligthenment) klasseert Voltaire in het transnationale veld van de Verlichting bij de gematigde mainstream van de Philosophes, die probeert om met een deïstisch standpunt de censuur van de Sorbonne af te houden, maar vooral wil dat de filosofie zich richt op het overtuigen van de machthebbers, eerder dan af te dwalen naar atheïsme en republicanisme. Zijn niet geringe eigenliefde, opportunisme en wispelturigheid, de complexe relatie met Diderot, d’Alembert en de andere Encyclopédie-figuren of nog de raciale ondertoon van zijn antropologie, maken het dan weer moeilijk om onverdeeld de loftrompet af te steken.

Driehonderd jaar na het begin van Voltaires carrière als publicist, brengen de Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit Leiden juristen, historici en filosofen samen voor een studiedag over een dominante figuur van de Verlichting, wiens scherpe pen vandaag nagenoeg integraal gedigitaliseerd te vinden is op het internet. In 2016 wijdden we een volume aan Montesquieu, in 2018 aan Kant. Voltaire is een logisch vervolgstuk in deze rij, nadat eerder ook Rousseau in 2013 werd behandeld. Zowel de relevantie van Voltaire vandaag als de (her)ontdekking van de figuur in diens eigen tijd zijn mogelijke thema’s. 

PRIJS DAGPROGRAMMA gratis

DATUM 7 mei 2026

LOCATIE Vrije Universiteit Brussel